Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Educating Across Cultures: Anatolia College in Turkey and Greece», ο πρώην Πρόεδρος του Κολλεγίου Ανατόλια William McGrew μίλησε στο περιοδικό Anatolia Alumnus γνωστές και άγνωστες πτυχές της ιστορίας του εκπαιδευτικού οργανισμού.
Συνέντευξη στον Βαγγέλη Στολάκη
Έχει τον τίτλο του μακροβιότερου προέδρου του Κολλεγίου Ανατόλια, καθώς βρισκόταν στη διοίκησή του για 25 συναπτά έτη (1974-1999). Θεωρεί πως τα σχολεία πρέπει να εξελίσσονται και να διαμορφώνουν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα αλλά και τις παράλληλες δράσεις τους ανάλογα με τις επιταγές και τις εξελίξεις τις κοινωνίας. Όπως συνέβη και με το Ανατόλια, το οποίο όπως λέει αλλιώς ξεκίνησε το 1886 στην Μικρά Ασία και αλλιώς εξελίχθηκε μετά την μεταφορά της έδρας του στη Θεσσαλονίκη. Ο William McGrew, ένα πρόσωπο γνώριμο στους αποφοίτους και τους υποστηρικτές του σχολείου και ο οποίος καθιέρωσε την ανώτερη εκπαίδευση στο σχολείο, μέσα από το νέο του βιβλίο «Educating Across Cultures: Anatolia College in Turkey and Greece» περιγράφει γνωστές και άγνωστες πτυχές του σχολείου που γνώρισε τρεις πολέμους, δυο ηπείρους, μαύρες μέρες, εποχές άνθισης αλλά και εκατοντάδες δόξες.
«Ο τίτλος του βιβλίου σκοπεύει να δείξει ότι τα σωστά σχολεία και οι κοινωνίες αλλάζουν συνεχώς και εξελίσσονται ανάλογα με τους ανθρώπους που εξυπηρετούν. Για παράδειγμα οι Ιεραπόστολοι που ίδρυσαν το σχολείο στην πορεία άλλαξαν και έγιναν εκπαιδευτικοί. Στο σχολείο της Μικράς Ασίας οι Έλληνες ήταν μειονότητα. Σήμερα, το ίδιο σχολείο έχει ως επί το πλείστον Έλληνες μαθητές και για πρώτη φορά Έλληνα πρόεδρο, τον κ. Βλάχο που είναι από τους καλύτερους προέδρους που έχει γνωρίσει το σχολείο» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. McGrew.
Μιλώντας στο Anatolia Alumnus εξηγεί τον τρόπο συλλογής των στοιχείων του βιβλίου του, τα ταξίδια στην Μερζιφούντα του Πόντου και στις βιβλιοθήκες των ΗΠΑ, τα μικροφίλμ των χειρόγραφων επιστολών των Αμερικανών Ιεραποστόλων που ίδρυσαν το Ανατόλια αλλά και τις εκατοντάδες ώρες ανάγνωσης χιλιάδων εγγράφων, το καθένα από τα οποία αποτέλεσε ένα κομμάτι στο παζλ του Κολλεγίου. Θυμάται τις τελετές αποφοίτησης, τον όρκο που δίνουν οι απόφοιτοι πριν εγκαταλείψουν το σχολείο αλλά και τις αναβάσεις καθηγητών, μαθητών και αποφοίτων στον Όλυμπο που καθιερώθηκαν επί δικής του προεδρίας και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ο κ. McGrew επιχειρεί επίσης να εξηγήσει γιατί υπάρχει αυτό το… «δέσιμο» των αποφοίτων με το σχολείο και μιλά για τη συνεισφορά του στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης.
Υπήρξατε ο μακροβιότερος πρόεδρος του Κολλεγίου Ανατόλια, η συγγραφή του βιβλίου σας ήταν κάτι σαν… υποχρέωση στο σχολείο, στους συναδέλφους, στους μαθητές, στους αποφοίτους και στην πόλη που βρίσκεται το κολέγιο;
Όντως, ένιωθα την υποχρέωση να γράψω αυτό το βιβλίο. Το βιβλίο είναι μια προσπάθεια να κάνω γνωστές στο κοινό όλες τις περιπέτειες που πέρασε το σχολείο. Πρόκειται για ένα σχολείο πολύ σπάνιο που κράτησε τόσα χρόνια.
Η ιστορική καταγραφή της πορείας του Ανατόλια σε ένα βιβλίο ήταν πάντα στις σκέψεις σας; Το θέλατε από τη στιγμή που μπήκατε στο αεροπλάνο με προορισμό το Κολέγιο ή προέκυψε στην πορεία;
Μάλλον το δεύτερο. Θέλησα να γράψω το βιβλίο για δύο λόγους. Αρχικά, όταν ήρθα για πρώτη φορά στο Ανατόλια το 1974 η πρώτη μου φροντίδα ήταν να απαντήσω σε δυο προκλήσεις: α) να καταλάβω τι είναι το Κολλέγιο Ανατόλια, γιατί δεν είχα προηγούμενη εμπειρία στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση και β) η ανάγκη να αντιμετωπίσω τις δυσκολίες της εποχής σε ό,τι αφορούσε τις σχέσεις Αμερικής-Ελλάδας. Αμέσως μετά την πτώση της Χούντας το 1974 και το Κυπριακό υπήρξε κάποια ένταση στις σχέσεις των δυο χωρών. Δευτερευόντως, πάντα είχα στο μυαλό μου το πρώτο μου βιβλίο που είχε θέμα την Νεοελληνική Ιστορία και ήθελα να το τελειώσω. Σκέφτηκα ότι πρέπει να γράψω ένα βιβλίο για το Κολλέγιο όταν πήρα σύνταξη από το Ανατόλια. Ήθελα κάτι να κάνω. Υπήρχαν παλαιότερες ιστορίες για το Κολέγιο αλλά ήθελα να προσθέσω και την δική μου άποψη.
Στο βιβλίο σας καταγράφετε αναλυτικά την ιστορία 129 χρόνων. Τρεις πόλεμοι, δυο ήπειροι, πολλές επιτυχίες, χιλιάδες απόφοιτοι και μαύρες μέρες (εκτελέσεις εκπαιδευτικών κτλ). Παρά την 25ετή παρουσία σας στη θέση του προέδρου, υποθέτω υπήρξαν πράγματα που τα γνωρίσατε μέσα από την ιστορική έρευνα. Τι δεν γνωρίζατε και σας έκανε μεγάλη εντύπωση;
Φυσικά και υπήρχαν πράγματα που δεν ήξερα! Είχα υπόψη μου κάποιες ιστορίες που είχαν γραφτεί για το Ανατόλια πριν τα δικά μου χρόνια. Γνωρίζαμε πράγματα για το σχολείο και τη λειτουργία του μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν ξέραμε πολλές λεπτομέρειες για τις προηγούμενες εποχές. Όταν ξεκίνησα την έρευνα ήρθα αντιμέτωπος με πολλές εκπλήξεις. Έμαθα από την έρευνά μου κι εγώ πολλά πράγματα για τον τρόπο ζωής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και το πώς ζούσαν εκεί οι μειονότητες. Έμαθα για τις κακουχίες της ελληνικής και της αρμένικης μειονότητας. Επίσης γνώρισα περισσότερα πράγματα για την νοοτροπία και τους στόχους των Αμερικανών Ιεραποστόλων που πήγαν στην Μερζιφούντα του Πόντου για να διδάξουν. Σε ό,τι αφορά τη Θεσσαλονίκη δεν είχα καταλάβει απόλυτα πως ήταν οι συνθήκες στην πόλη μετά την καταστροφή του 1922, τι βρήκαν εδώ οι πρόσφυγες, την μεγάλη φωτιά που κατέστρεψε τη Θεσσαλονίκη και άλλα. Οι πρόσφυγες ταλαιπωρήθηκαν και ο κόσμος εδώ δεν τους δέχτηκε εύκολα. Μεγαλύτερη εντύπωση όμως μου έκανε η ζωή με τις ασθένειες. Τότε η ελονοσία ήταν μάστιγα. Δεν μπορεί να αντιληφθεί εύκολα ο κόσμος τι περνούσαν οι άνθρωποι. Πολλοί πέθαναν από αρρώστιες!
Πως αντιμετώπιζαν τις δυσκολίες εκείνης της εποχής;
Με κουράγιο και υπομονή!
Ο Bill McGrew με τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών George H.W. Bush κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του τελευταίου στην Αθήνα, τον Ιούλιο του 1991.
Μπορείτε να εξηγήσετε για ποιο λόγο επιλέχτηκαν η Μερζιφούντα του Πόντου και η Θεσσαλονίκη για να εγκατασταθεί το σχολείο και όχι κάποιο άλλο μέρος; Καταλήγετε σε κάποιο συμπέρασμα από την έρευνά σας;
Οι λόγοι στις δυο περιπτώσεις ήταν πολύ διαφορετικοί. Μιλάμε για άλλες εποχές, με άλλες ανάγκες και με διαφορετικές συνθήκες ζωής. Το Ανατόλια ιδρύθηκε στην Μερζιφούντα του Πόντου το 1986. Δυο δεκαετίες πριν, το 1865 είχαν εγκατασταθεί εκεί οι πρώτοι Αμερικανοί εκπαιδευτικοί ιεραπόστολοι για να δημιουργήσουν μια Θεολογική Σχολή που είχε κλείσει στην Κωνσταντινούπολη αλλά και για να δημιουργηθεί μια Σχολή Θηλέων. Αποφάσισαν να φύγουν από την Κωνσταντινούπολη, γιατί δεν την ήθελαν για διάφορους λόγους. Δεν ήθελαν να είναι σε ένα μέρος με τόσο πλούτο και συγκέντρωση κρατικής εξουσίας στα χέρια λίγων. Απεναντίας, ζητούσαν ένα μέρος με φιλικό κόσμο και που θα μπορούσαν με μικρό κόστος να αποκτήσουν περιουσία και να χτίσουν μια αποικία. Έτσι κατέληξαν στην Μερζιφούντα του Πόντου παρά το γεγονός ότι το μέρος ήταν μακριά και απομονωμένο. Βρήκαν καλές προθέσεις κυρίως από την Αρμενική κοινότητα. Οι λόγοι επιλογής της Θεσσαλονίκης, εξήντα χρόνια μετά περίπου, ήταν εντελώς διαφορετικοί σε σχέση με τους παραπάνω. Το Κολέγιο ιδρύθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1924. Το Ανατόλια τότε ανήκε στο κίνημα των Προσφύγων. Οι Τούρκοι έκλεισαν το σχολείο και οι Αμερικάνοι είχαν απώλειες. Οι Έλληνες και οι Αρμένιοι ερχόντουσαν στην Ελλάδα και ειδικότερα στη Θεσσαλονίκη. Εδώ υπήρχε ήδη ένα δημοτικό σχολείο, που σήμερα είναι μέρος του Ανατόλια, υπήρχε η Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή, η πόλη είχε πλεονεκτήματα, όπως είναι το λιμάνι. Για αυτούς τους λόγους επιλέχτηκε η Θεσσαλονίκη.
Ζήσατε πράγματα εκ των έσω, συνδιαμορφώσατε τη φιλοσοφία του σχολείου, πήρατε αποφάσεις. Πόσο δύσκολο ή εύκολο ήταν να τα καταγράψετε όλα αυτά με την ιδιότητα του ιστορικού;
Σίγουρα ήταν πιο εύκολο να περιγράψω τα χρόνια πριν την έλευσή μου. Εκεί ήταν άλλος ο ιστορικός και άλλος ο πρωταγωνιστής. Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου μου, που αναφέρομαι στα χρόνια της δικής μου προεδρίας ήταν πιο δύσκολη η καταγραφή. Αλλά ο ιστορικός πρέπει να είναι αντικειμενικός. Αυτό προσπάθησα να κάνω. Ίσως γι’ αυτό το λόγο το κεφάλαιο της προεδρίας μου έχει τις λιγότερες σελίδες σε σχέση με τα άλλα.
Η έρευνα του βιβλίου σας ξεκίνησε το 2002. Μιλήστε μας λίγο για τη διαδικασία συλλογής των στοιχείων. Πόσες ώρες έρευνας, πόσες πηγές, πόσα ταξίδια κάνατε; Από που αντλήσατε τα στοιχεία σας;
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το βιβλίο μου είναι σαν δυο βιβλία. Το ένα αναφέρεται στην ιστορία του Ανατόλια στη Μικρά Ασία και το άλλο στη Θεσσαλονίκη. Άρα και οι πηγές είναι διαφορετικές. Στην πρώτη περίπτωση οι πηγές μου ήταν τα έγγραφα του Οργανισμού των Αμερικανών Ιεραποστόλων, που οργάνωσαν όλες τις Αμερικάνικες εκπαιδευτικές οργανώσεις στην Μικρά Ασία το 19ο αιώνα. Πρόκειται για έναν οργανισμό με έδρα στην Βοστώνη. Τα δεκάδες χιλιάδες αυτά έγγραφα που μελέτησα δείχνουν την καθημερινότητα των Ιεραποστόλων αυτών, τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν με το Τουρκικό Κράτος, τους στόχους που έθεσαν κ.α. Όλα αυτά τα έγγραφα βρίσκονται στην βιβλιοθήκη Houghton του Harvard και είναι διαθέσιμα σε μορφή μικροφίλμ. Με τη βοήθεια του Συλλόγου Αποφοίτων του Κολλεγίου Ανατόλια και του εφόρου Σταύρου Κωνσταντινίδη που κάλυψαν τα έξοδα πήραμε τα μικροφίλμ αυτά στο σχολείο. Αυτά τα έγγραφα αποτέλεσαν την αρχή της έρευνάς μου. Τελείωσα την έρευνα το 2005. Τότε, με κάλεσαν να αναλάβω την προεδρία της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής. Μετά από τέσσερα χρόνια λοιπόν, το 2009 συνέχισα με τη συλλογή στοιχείων για τη Θεσσαλονίκη. Τελείωσα την έρευνα το 2014. Όλα αυτά τα χρόνια έβρισκα πληροφορίες και έγραφα. Σε ό,τι αφορά τις πηγές για τα χρόνια της Θεσσαλονίκης αυτές ήταν τα πρακτικά της εφορευτικής επιτροπής με έδρα τη Βοστώνη, τα πρακτικά του Δ.Σ. του Κολεγίου, τα περιοδικά των μαθητών και των Αποφοίτων του σχολείου. Πήγα το 2005 στην Μερζιφούντα και στην Γενεύη για να συλλέξω στοιχεία από τα αρχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Εκεί βρίσκεται το αρχείο ενός πολύ σπουδαίου αποφοίτου μας του Αθανάσιου Αγνίδη, που αποφοίτησε το 1908. Ο κ. Αγνίδης υπήρξε εκπρόσωπος της Ελλάδας στην ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών το 1945 στην Καλιφόρνια και πρέσβης στο Λονδίνο. Με βοήθησε επίσης η βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Columbia στην Αμερική, η βιβλιοθήκη του Κογκρέσου και η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη της Αθήνας.
Ο Μάικλ Δουκάκις στο γραφείο του στη Βοστόνη με την Έφορο του Κολλεγίου Ανατόλια Αλίκη Κυριακίδου Νέστορος, τον Πρόεδρο των Εφόρων Edmund Gulliοn και (δεξιά) με τον Πρόεδρο του Κολλεγίου Ανατόλια William McGrew. O Δουκάκις, ως Κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, τίμησε την επέτειο των 100 χρόνων από την ίδρυση του Κολλεγίου Ανατόλια (1886) ανακηρύττοντας την «Ημέρα του Κολλεγίου Ανατόλια» στη Μασαχουσέτη.
Εκτιμάτε ότι έγιναν λάθη στην πολύχρονη λειτουργία του σχολείου; Και ποια είναι αυτά;
Οι άνθρωποι μπορούν να αποφεύγουν τα λάθη; Κάθε ανθρώπινη προσπάθεια και κάθε έργο ενδεχομένως να έχει λάθη. Και εγώ έκανα!
Εξηγήστε μας και για όσους δεν είναι απόφοιτοι του Κολλεγίου, τι σημαίνει να φοιτά κανείς στο Κολλέγιο Ανατόλια;
Το σχολείο προσπαθεί να δώσει στους μαθητές μια διευρυμένη μόρφωση και Παιδεία που θα καλύψει τις διαφορετικές ανθρώπινες ανάγκες. Προσπαθεί να οργανώσει πολλές δραστηριότητες. Για το λόγο αυτό το σχολείο επιλέγει με προσοχή τους καθηγητές του. Θέλει ανθρώπους που αγαπούν τους μαθητές, που δεν βλέπουν μόνο το ρόλο του καθηγητή στο να παρέχει πληροφορίες. Το σχολείο προσφέρει δυνατότητα να αναπτυχθούν όσοι έχουν έφεση στις τέχνες, τις επιστήμες, τον αθλητισμό. Βασική μέριμνα του σχολείου είναι να διδάξει στους μαθητές που θα δώσουν εξετάσεις το πρόγραμμα του υπουργείου Παιδείας. Το σχολείο δίνει έμφαση επίσης, στις εξωσχολικές δραστηριότητες και ενθαρρύνει τους μαθητές να συμμετέχουν σε αυτές. Θέλει να τους μάθει τι θα πει άμιλλα. Για το λόγο αυτό και οι απόφοιτοι διατηρούν σχέσεις με το σχολείο ακόμα και δεκαετίες μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους.
Ποια είναι η συνεισφορά του σχολείου, κατά την άποψή σας στην Θεσσαλονίκη;
Καταρχάς έχει προσφέρει τρεις δημάρχους! Αλλά πρέπει να ξέρετε ότι η μάθηση είναι κάτι πολύ προσωπικό και έχει να κάνει με την ανθρώπινη συνείδηση. Ένα σχολείο προσφέρει σε έναν ιδιώτη. Από τη στιγμή που το Ανατόλια προσέφερε ανεβασμένη και αναβαθμισμένη εκπαίδευση σε χιλιάδες ανθρώπους που μένουν στη Θεσσαλονίκη για να βελτιώσουν τη ζωή τους και των οικογενειών τους, τότε αυτό είναι κέρδος για όλη την κοινωνία της πόλης.
Κύπριοι μαθητές φτάνουν στο Κολλέγιο Ανατόλια, Σεπτέμβριος 1974. Μετά την εισβολή του 1974, το Κολλέγιο Ανατόλια προσέφερε υποτροφίες σε 26 μαθητές και μαθήτριες από την κατεχόμενη Κύπρο χάρη στην υποστήριξη που προσέφεραν οι Έφοροι του οργανισμού, απόφοιτοι και γονείς. Τα παιδιά έμειναν στο οικοτροφείο του σχολείου.
Τι είναι αυτό που θυμάστε εσείς από το Κολλέγιο, τις αποφοιτήσεις, την εκπαιδευτική διαδικασία; Μπορείτε ενδεχομένως να αναφερθείτε σε κάποιο περιστατικό που δεν πρόκειται να βγάλετε ποτέ από τη σκέψη σας;
Μου άρεσαν οι αποφοιτήσεις. Η ειδική αυτή τελετή κάνει γνωστές στους γονείς και τα παιδιά τις αξίες του σχολείου, την χαρά της μάθησης στο Ανατόλια και εμπεριέχει πολλούς συμβολισμούς για το σχολείο. Στη σελίδα 382 του βιβλίου μου μπορεί κανείς να βρει τον όρκο που δίνουν οι απόφοιτοί μας. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Να παίρνουν δηλαδή, αυτό τον όρκο και μετά να φεύγουν. Είναι μια σημαντική στιγμή. Θυμάμαι επίσης τις επιτυχίες των μαθητών μας σε πανεπιστήμια του εξωτερικού και της Ελλάδας και μετά όταν γίνονται σπουδαίοι επιστήμονες. Το σχολείο πάντα ήθελε να διδάσκει σε παιδιά από όλες τις κοινωνικές τάξεις και από πολλές περιοχές της χώρας (είναι από τα λίγα σχολεία που διαθέτουν οικοτροφείο, όπου οι μαθητές μένουν εκεί). Γι’ αυτό παρέχει χορηγίες, τις οποίες δίνει το ίδιο το σχολείο και οι ευεργέτες του. Ψάχνει και βρίσκει παιδιά με καλό χαρακτήρα και ιδιαίτερο ταλέντο και τους δίνει τη δυνατότητα να σπουδάσουν στο Ανατόλια. Το Κολέγιο είναι ένα από τα λίγα σχολεία που συμμετέχει σε παγκόσμιες οργανώσεις και διευρύνει τους ορίζοντες των μαθητών. Επίσης είναι το μόνο σχολείο στη Βόρεια Ελλάδα που διαθέτει το πρόγραμμα International Baccalaureate που δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να σπουδάσουν σε πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής μετά το λύκειο. Η σημαντικότερη ενέργεια που έκανα εγώ ως πρόεδρος είναι η θέσπιση ανώτερης και μεταλυκειακής εκπαίδευσης, το τμήμα Ανωτέρων Σπουδών Ανατόλια (ACT-American College of Thessaloniki).
Τι συμβουλεύετε του αποφοίτους;
Να κρατήσουν επαφή με το σχολείο και να το βοηθήσουν ηθικά και χρηματικά, όσο μπορούν!
Ο William McGrew διετέλεσε Πρόεδρος του Κολλεγίου Ανατόλια από το 1974 μέχρι το 1999 και εν συνεχεία ανέλαβε την προεδρία της Αμερικάνικης Γεωργικής Σχολής (2005- 2009). Προηγουμένως είχε διατελέσει μέλος του Διπλωματικού Σώματος των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο. Ο κ. McGrew είναι κάτοχος διδακτορικού στην Ελληνική και Μοντέρνα Ευρωπαϊκή Ιστορία. Το προηγούμενο βιβλίο του αφορούσε στο νέο Ελληνικό κράτος και είχε τίτλο «Land and Revolution in Modern Greece, 1800–1881».
