Όταν η θέληση για προσωπική εξέλιξη χρησιμοποιεί ως κινητήριο μοχλό την εκπαίδευση, τότε ο κάθε άνθρωπος μπορεί να βρει τον δρόμο του. Αυτό μας «διδάσκει» το παράδειγμα της Ελένης Αμπατζή, αποφοίτου και δωρήτριας του Κολλεγίου Ανατόλια που διετέλεσε επί 27 χρόνια Education Specialist στην Παγκόσμια Τράπεζα και Τεχνική Σύμβουλος ξένων κυβερνήσεων σε θέματα εκπαίδευσης.
Συνέντευξη στην Όλγα Τσαντήλα ΄91
Η συνέντευξη πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Anatolia Alumnus τεύχος 138 τον Μάρτιο 2017.
Η Ελένη Αμπατζή αποφοίτησε από το Κολλέγιο Ανατόλια το 1969. Από μικρή ηλικία αισθανόταν να ασφυκτιά στη Θεσσαλονίκη των λιγοστών τότε ευκαιριών. Η ίδια ήθελε να σπουδάσει, να μάθει, να εξερευνήσει, να ξεφύγει από προσχεδιασμένα σενάρια ζωής που δεν θα είχαν τη δική της υπογραφή, και να χαράξει τα δικά της μονοπάτια. Και τα κατάφερε.
Η δυναμική, ανεξάρτητη και επίμονη φύση της μαζί με την ενθάρρυνση που βρήκε από καθηγητές του Κολλεγίου Ανατόλια ήταν η καλύτερη «καύσιμη ύλη» για το ταξίδι της ζωής της. Από τη Θεσσαλονίκη, βρέθηκε για σπουδές στις ΗΠΑ και στα πανεπιστήμια της Αλαμπάμα και του Τέξας, όπου έλαβε τα διδακτορικά της στην Εκπαιδευτική Διοίκηση και Ψυχολογία αντίστοιχα. Οι τίτλοι σπουδών τους, όπως και η εκπληκτική της γλωσσομάθεια – σήμερα μιλά 19 ξένες γλώσσες – την οδήγησαν στα ανώτερα κλιμάκια της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπου εργάστηκε για 27 χρόνια και μέχρι το 2013 ως τεχνικός σύμβουλος κυβερνήσεων για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και την εκπαίδευση των φτωχών πληθυσμών.
Σήμερα η διακεκριμένη Ψυχολόγος συνεχίζει την πλούσια ερευνητική της δραστηριότητα στο πανεπιστήμιο του Τέξας, δίνει διαλέξεις και γράφει βιβλία για τα πρακτικές εφαρμογές της Εξελικτικής και Γνωστικής Ψυχολογίας, ενώ ξεχωριστή θέση στο βιογραφικό της κατέχει η μελέτη των ελληνο-ινδικών πολιτιστικών σχέσεων.
Έχοντας βιώσει και μελετήσει τη μεταμορφωτική επίδραση της εκπαίδευσης, η Ελένη Αμπατζή θέλησε να προσφέρει σε ένα παιδί από τα Πομακοχώρια της Θράκης υποτροφία για το Γυμνάσιο και Λύκειο, στηρίζοντας την προσπάθεια του Κολεγίου Ανατόλια να προσφέρει ευκαιρίες εκπαίδευσης υψηλού επιπέδου σε παιδιά με περιορισμένη πρόσβαση σε αυτήν.
Παράλληλα και χάρη στη δωρεά της κ. Αμπατζή η βιβλιοθήκη Bissell προμηθεύτηκε πρόσφατα ένα υπερσύγχρονο σκάνερ για την ψηφιοποίηση των συλλογών των αρχείων και πολύτιμων βιβλίων του Κολλεγίου Ανατόλια, και ταυτόχρονα η ίδια ανέλαβε τo κόστος ψηφιοποίησης των Yearbooks. «Χωρίς το Κολλέγιο δεν ξέρω πού θα βρισκόμουν» υποστηρίζει κατά τη διάρκεια της συνάντησής μας στη Θεσσαλονίκη, έναν σταθμό στις συνεχείς μετακινήσεις της στον κόσμο. «Το σχολείο με βοήθησε να καταφέρω κάποια πράγματα, που με πολύ μεγάλη δυσκολία κατάφερναν τότε οι γυναίκες» λέει στριφογυρίζοντας στο δάχτυλό της το δαχτυλίδι της τάξης της, το οποίο δεν έχει αποχωριστεί από την ημέρα της αποφοίτησής.
Πως φοιτήσατε στο Κολλέγιο Ανατόλια; Ήταν δική σας επιθυμία ή της οικογένειάς σας;
Θυμάμαι μικρή να γράφω σε εκθέσεις μου ότι θέλω να φοιτήσω στο Ανατόλια. Ευχαριστώ, όμως, τη μητέρα μου που το σκέφτηκε και το έκανε, παρακινούμενη από φίλες της που έστελναν τα παιδιά τους στο Κολλέγιο. Οι γυναίκες, βλέπετε, έχουν την τάση να καλυτερεύουν την κοινωνική τους κατάσταση. To social status έχει απολαβές, έχει survival value.
Ως παιδί ήμουν υπερκινητική, “άτακτη για κορίτσι”, όπως με χαρακτήριζαν, και αυτό προβλημάτιζε τους δικούς μου. Τότε, κανείς δεν ήθελε μία γυναίκα που είχε πολλή ενέργεια – μας ήθελαν να καθόμαστε στα ‘αυγά’ μας- ενώ για έναν άνδρα αυτό θεωρείται προσόν. Από τότε έχω ερευνήσει αρκετά τους λόγους της εξέλιξης που διαφοροποιούν την αντιμετώπιση ανδρών και γυναικών. Π.χ. και τα δύο φύλα δίνουν πίστη τις γνώμες των ανδρών, ενώ τις γυναίκες τις αμφισβητούν. Αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο στην καριέρα όσο και στην αυτοπεποίθηση των γυναικών.
Στο Κολλέγιο σας αντιμετώπισαν διαφορετικά στα χρόνια της φοίτησής σας;
Ναι ειδικά μετά τον πρώτο χρόνο. Στην αρχή η Mary Ingle ήθελε να με διώξει. Με τα κορίτσια είχαν τότε λιγότερη υπομονή. Επίσης οι περισσότεροι καθηγητές έβλεπαν τις μαθήτριες ως μέλλουσες νοικοκυρές, οπότε δεν υπήρχε λόγος να επιμείνουν πολύ στα Μαθηματικά, τη Φυσική ή τη Χημεία. Αλλά με τα δεδομένα του καιρού, η τάση ήταν λογική. Θυμάμαι μία πολύ καλή καθηγήτρια μαθηματικών, τη Μαίρη Ζήκα που μας παρακινούσε να μάθουμε μαθηματικά “για να τα διδάσκουμε στα παιδιά μας”. Και είχε δίκιο.
Οι δραστηριότητες στα club έπαιξαν κάποιο ρόλο;
Α, ναι. Και αυτή ήταν η μεγάλη διαφορά του Κολλεγίου από τα άλλα σχολεία. Και για αυτό φοβόμουν μην με διώξουν. Πήγαινα στο Θέατρο, το club Ηλεκτρονικών, καθώς έπιαναν τα χέρια μου από επισκευές, στη χορωδία με τον Τάσο Παππά. Με τη χορωδία κάναμε ταξίδια. Αυτά ήταν σοβαρά πράγματα, δεν τα έκαναν οι άνθρωποι τότε. Το να πας στη Φλώρινα και να τραγουδήσεις ήταν big deal.
Και οι σπουδές στην Αμερική πως προέκυψαν;
Σκέφτηκα την Ψυχολογία ως διέξοδο για να φύγω για την Αμερική – τότε δεν υπήρχαν οι σημερινές πανεπιστημιακές σχολές. Στην 6η γυμνασίου, είδα πως υπήρχαν αγόρια συμμαθητές μου που προωθούνταν προς τα πανεπιστήμια της Αμερικής, και έτσι ζήτησα και εγώ βοήθεια ώστε να πάρω υποτροφία. Οι βαθμοί μου ήταν περίπου 16, οπότε ο αντιπρόεδρος μού είπε πως δεν ήμουν ‘college material’. Όμως μία καθηγήτρια στο Κολλέγιο με παρότρυνε να κάνω αίτηση σε αμερικάνικο πανεπιστήμιο ζητώντας απαλλαγή από τα εξωπολιτειακά δίδακτρα (out-of-state tuition). Αυτή τη δυνατότητα την έδιναν κάποια πανεπιστήμια του Νότου. Ο πατέρας μου μπορούσε να μού προσφέρει τότε μόνο $1000 το χρόνο (30.000 δρχ.). Έτσι κατάφερα να σπουδάσω στην Αμερική, και τελικά όλα τα πτυχία μου είναι από πανεπιστήμια του Νότου.
Πως ανακαλύψατε την ικανότητά σας να μαθαίνετε εύκολα ξένες γλώσσες;
Αγγλικά γνωρίζαμε από το σχολείο. Γερμανικά έκανα στο Goethe. Κάποια στιγμή αποφάσισα να μάθω ιταλικά, για να καταλαβαίνω τα ιταλικά τραγούδια της εποχής. Εκείνη την εποχή είχε αρχίσει να εκδίδεται μια μέθοδος του Χάρη Πάτση για την εκμάθηση των ιταλικών και των γαλλικών σε φυλλάδια 16 σελίδων που κυκλοφορούσαν κάθε εβδομάδα. Κάθε Σάββατο αγόραζα τα τεύχη και τα μελετούσα. Αυτό κράτησε 8 μήνες, και έτσι έμαθα αρκετά ιταλικά και γαλλικά. Με ενδιέφεραν και τα εβραϊκά, που τότε κατά καιρούς διδάσκονταν στο Κολλέγιο. Ένας συμμαθητής μου, ο Ρίκυ Αμαρίλιο πήγε στο Ισραήλ μετά την αποφοίτησή μας και μου έστελνε στις ΗΠΑ τα βιβλία των εβραϊκών που είχε τελειώσει. Τότε διαπίστωσα την ευκολία μου με τις ξένες γλώσσες. Στην πορεία έμαθα ινδικά, αραβικά κ.ά. Το 1976 ήξερα και ισπανικά που μου επέτρεψαν να διδάξω Ψυχολογία σε ένα πανεπιστήμιο της Βενεζουέλας. Τα πτυχία μου και η γνώση των ξένων γλωσσών μού άνοιξαν την πόρτα της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Πρόσφατα προσφέρατε σε ένα παιδί από τα Πομακοχώρια της Ξάνθης υποτροφία για να φοιτήσει στο Κολλέγιο Ανατόλια. Ποιες ήταν οι σκέψεις σας πίσω από αυτήν την απόφαση;
Η εκπαίδευση είναι ένα όχημα αλλαγής για τον άνθρωπο, καθώς αλλάζει τη δομή του εγκεφάλου και επεμβαίνει στη διαμόρφωση του χαρακτήρα. Δίνοντας την υποτροφία σε ένα παιδί από τη συγκεκριμένη περιοχή της Θράκης προσφέρουμε στο παιδί ένα νέο δρόμο.
Το βλέπω και από τον εαυτό μου. Χωρίς το Κολλέγιο θα ήμουν κάτι εντελώς διαφορετικό, είτε με τους δρόμους που μου άνοιξε, είτε με τους δρόμους που βρήκα κλειστούς, όπως η άποψη ορισμένων ότι δεν ήμουν “college material”. Ο δρόμος είχε συνεχή εμπόδια. Αλλά είμαι και άνθρωπος που επιμένει.
Ως μαθήτρια θυμάμαι τους υπότροφους συμμαθητές μου. Θυμάμαι παιδιά από χωριά της Ελλάδας, από τη Λέσβο με την υποτροφία που έδινε το Ίδρυμα Δημοσθένη Ραπτέλλη. Θυμάμαι και την κόρη μίας γειτόνισσάς μας που δεν είχε οικονομική άνεση. Τότε μας φαινόταν περίεργο όλο αυτό, αλλά είναι κάτι που συμβαίνει στη ζωή. Την αξία των υποτροφιών την διδάχθηκα στα πανεπιστήμια στην Αμερική. Εκεί οι απόφοιτοι δίνουν μεγάλες δωρεές στα σχολεία τους. Οι απόφοιτοι μπορούν να κατανοήσουν την επιρροή που έχει ένα κολλέγιο ή πανεπιστήμιο.
Ολοκληρώνοντας, θα μοιραστείτε μαζί μας ορισμένα από τα αποτελέσματα των ερευνών σας σχετικά με τον τρόπο που μαθαίνουν οι νέοι σήμερα; Για παράδειγμα πόσο επηρεάζουν τα social media και η χρήση του Ίντερνετ την απόκτηση της γνώσης;
Οι έρευνες δείχνουν ότι κάποιες δεξιοτεχνίες που είχαν οι μεγαλύτεροι δεν τις έχουν πια οι νέοι. Εμείς αποστηθίζαμε, σε βαθμό που το μυαλό μας να συγκρατεί αποστηθισμένα κομμάτια επί δεκαετίες. Πολλές από τις συμμαθήτριές μου θυμούνται ακόμη την κλίση και τους χρόνους των αρχαίων ρημάτων. Η μοντέρνα παιδαγωγική είναι εναντίον της αποστήθισης, οπότε η νέα γενιά δεν αποστηθίζει. Τα έχει όλα αποθηκευμένα στο κινητό ή στον υπολογιστή. Τα παιδιά θεωρούν ότι μπορούν να βρουν οτιδήποτε στο Ίντερνετ και για αυτό δεν κάνουν τον κόπο να το μάθουν. Το βρίσκουν γρήγορα με τις μηχανές αναζήτησης, αλλά πολύ γρήγορα το ξεχνούν. Έτσι έχουν λιγότερες πληροφορίες διαθέσιμες όταν τις χρειάζονται.
Σας ευχαριστούμε για τον χρόνο σας
Και εγώ.
